Полигон зардабын халық ұмытпайды!
Әлемдік қауымдастықтың бейбітшілігі мен қауіпсіздігінің пайдасына шешім қабылдаған ядролық арсеналдан құтылған елді елестетіп көріңізші. Дәл осындай батырлық қадамды әділдік пен ынтымақ, бірліктің арқасында Қазақстан Республикасы жасаған еді. Биылғы жылы Қазақ халқының даналығы мен жауапкершілігін бейнелейтін Семей ядролық полигонының жабылуының 33 жылдығы ерекше маңызға ие болып отыр. Кеңес Одағы кезінде Семейде, Қазақстан аумағында ядролық сынақтар жүргізу үшін ядролық полигон құрылып, іске қосылды. Бұл қоршаған орта мен жергілікті тұрғындардың денсаулығы үшін елеулі зардабын тигізді. 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан полигонды жабу және ядролық қарудан бас тарту туралы шешім қабылдады және мұндай қадамды қабылдаған әлемдегі алғашқы елдердің бірі болды.
Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күнінде Семей ядролық сынақ полигонының ардагерлері Чернобыль атом электр станциясындағы апат салдарын жоюға қатысушылардың ескерткішіне гүл шоқтарын қойды. Тараздағы Бауыржан Момышұлы атындағы Жеңіс саябағында өткен салтанатқа ондаған жамбылдықтар келді. «Чернобыль-Семей» Жамбыл қоғамдық бірлестігі» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Шынарбек Раисбековтың айтуынша, біздің өңірде Семей ядролық полигонының 200-ге жуық ардагері қалды. Олардың әрқайсысында бірінші немесе екінші топтағы мүгедектік бар. Мемлекет тарапынан оларға қолдау көрсетілуде, соның ішінде елдегі әртүрлі маңызды күндерге материалдық көмек те көрсетеді.
— 1949 жылдан бері жарылыстар жүргізілген Семей ядролық полигоны 33 жыл бұрын жабылды. Жарылыстардың күші Хиросимадағы ядролық жарылыстың күшінен екі жарым мың есе көп болды. Полигонның эпицентрінде тұратын көптеген адамдар жұқтырған, әлі күнге дейін балалар, полигон ардагерлерінің немерелері, аурулары мен паталогиялары бар. Флора мен фауна нашарлап, Семей қаласының тұрғындары ғана емес, Павлодар, Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Жезқазған облыстарының тұрғындары да радиацияға ұшырады. Полигонда 40 жыл сынақтан өткеннен кейін Қазақстан ядролық қаруды пайдаланудан толық бас тартып, Ядролық қарусыз держава болуға шешім қабылдады. Кейінірек, 29 тамызда БҰҰ Бас Ассамблеясы Ядролық сынақтарға қарсы халықаралық іс — қимыл күні деп жариялады, — деп еске салды «Чернобыль одағы» Жамбыл облыстық қоғамдық бірлестігінің төрағасы Фарит Ғалиев.
— Мен қазір 58 жастамын, ол кезде 18 жаста едім, Семей қаласында әскерде қызмет еттім. Біз қайда қызмет етуді таңдамадық, бұйрықпен полигонға жіберді. Біздің құрылысшы оқтұмсықтар үшін штольни дайындады. Әрине, қызмет еткен жылдар менің денсаулығыма әсер етті, бірақ бақытымызға орай, радиация балалар мен немерелерге әсер еткен жоқ. Қазір бүкіл әлемдегі адамдар соғыстар мен ядролық сынақтарға қарсы бірігуі керек, Семей трагедиясы ешқашан қайталанбасын! — деді қатысушы ардагерлердің бірі Мақсұт Ысқақов.
— Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күні барлығымызға ядролық жарылыстардың қайғылы салдарын еске салады және осындай апаттардың алдын алуға шақырады. Күнтізбедегі бұл күн ҚР Конституциясы күнінің жанында тұрғаны нышандық. Екі күн де әлемді қорғаудың, болашақ ұрпаққа қамқорлық жасаудың маңыздылығын еске салады. Семей ядролық сынақ полигонының жабылуы біздің мемлекетіміздегі оң өзгерістерге жасалған маңызды қадам, адамдардың денсаулығын, бейбітшілігі мен әл-ауқатын сақтау жолындағы маңызды кезең болды. Қазақстан ядролық арсеналдан бас тартқан алғашқы елдердің бірі болды. Бүгін біздің ұжым қазақ халқына қиын кезеңдерде көрсеткен дана шешімі мен рухының күші үшін шын жүректен ризашылығын және зор құрметін білдірді. Біз болашаққа өткеннің сабақтары бізге барлық отандастар үшін, планета тұрғындары үшін бейбіт және қауіпсіз болашақ құруға көмектеседі деген үмітпен және сеніммен қараймыз. Өткенді есте сақтайық, қазіргі уақытта дұрыс әрекет етейік және жақсы болашақты бірге құрайық! — Жамбыл облыстық орыс драма театры директорының орынбасары Валерия Сон.
Жоғарыда аталғандардан кейін Жамбыл облыстық орыс драма театрының әртістері «Давайте поговорим о Родине!» шағын қойылымын қойды. Абай Құнанбаевтың, Мұқағали Мақатаевтың шығармаларынан өлеңдер мен дәйексөздер, АЛЖИР лагерінің тұтқыны Гертруда Платайстың естеліктері бойынша Раиса Голубеваның «Курт — драгоценный камень» өлеңі оқылып, «В небе беркут — свободная птица», «Туған елім», «Цвети, моя земля!», «Да, это наш Казахстан!» және басқа да әндер шырқалды. Іс-шараның салтанатты бөлімінен кейін интернационалист — жауынгерлер одағы мен «Солдат особого риска и инвалидов» қоғамдық бірлестігінің қатысушыларын патриотизмі, өскелең ұрпақты рухани тәрбиелеуге қосқан үлесі және Семей ядролық полигонының жабылуының 33 жылдығына арналған іс-шараға белсенді қатысқаны үшін марапаттау рәсімі өтті, марапатталғандар арасында-Жамбыл облыстық орыс драма театрының директоры Ақылдос Тілеубайұлы Тәжиев және режиссер, театр актрисасы Қазақстан Республикасының Мәдениет үздігі Ольга Богдановна Избасарова бар. Құрмет грамоталарын Қуантаев Сейтхан Мұратұлы табыстады. Сонымен қатар, ардагерлер кеңесінің төрағасы Солтыбаев Еркімбек Бейсенбекұы мен облыстық ардагерлер кеңесінің жанынан құрылған билер кеңесінің төрағасы Есіркепов Оңласын Қарабайұлын марапаттады. Облыстық ардагерлер кеңесіңнің төрағасы Солтыбаев Еркімбек Бейсенбекұлы Қазақстан Республикасының Конституция күні мерекесіне орай берілген Жамбыл облысының Құрмет грамотасымен белсенді ардагер Жайханов Жакел Нұрланұлын марапаттады.
Ядролық арсеналдан бас тарту жас мемлекет үшін үлкен сынақ болды. Сонымен қатар, Қазақстан әлемдік қоғамдастық пен өз халқы алдында қауіпсіздік пен бейбітшілікке ядролық қару есебінен емес, диалог, сенім және дипломатиялық күш-жігер есебінен қол жеткізуге болатынын көрсете отырып, жауапкершіліктің жоғары деңгейін көрсетті. Семейдегі ядролық полигон жабылғаннан кейін 33 жыл өткен соң, Қазақстан ядролық қарусыздану мен ядролық қаруды таратпауды белсенді қолдауды жалғастыруда. Осы дана шешімнің арқасында еліміз басқа мемлекеттер үшін үлгі болды және бірлік пен тұрақтылық, әділдік пен ынтымақ болу үшін қауіпсіздік пен бейбітшілікті құру жөніндегі жаһандық күш-жігерге айтарлықтай үлес қосты.
Шаргүл Қасымханқызы